Szczutków (ukr. Szczutkiw)- historia i genealogia.

Janusz Mazur. / 2009-10-06 18:34:30

"Cerkwie drewniane w okolicach Lubaczowa", (fragment dotyczący Szczutkowa)

Lubaczów-Lublin 1997

gm. Lubaczów

WIEŚ. Nazwa o pierwotnej formie: „Szczytatycze” [1]. Początki działalności człowieka sięgają mezolitu, neolitu z osadą kultury ceramiki sznurowej oraz okresu wpływów rzymskich [2].

Wieś wzmiankowana w 1388, wówczas nadana przez księcia płockiego i bełskiego Siemowita IV na uposażenie parafii łacińskiej w Lubaczowie [3]. W 1596, wraz z całością beneficjum probostwa lubaczowskiego, włączona przez króla Zygmunta III w obręb dóbr stołowych biskupstwa przemyskiego obrządku łacińskiego; do poł. XX w. pozostawała w kluczu łukawieckim wspomnianych dóbr [4]. Część pn.-zach. obecnej wsi: Ruda Szczutkowska, poświadczona w 1531 jako zakład metalurgiczny („Mineria Sczytkowska”), a później jako niewielka osada i folwark; do k. XVIII w. wchodziła w skład starostwa lubaczowskiego, jako część prawdopodobnie Opaki lub Dąbrowy; od pocz. XIX do XX w. pozostawała w obrębie dóbr lubaczowskich w posiadaniu kolejno: Pawłowskich, Bernsteinów i Gołuchowskich [5].

Miejscowość objęta zaburzeniami społecznymi w 1 poł. XVII w.; ludność wyniszczona podczas I i II wojny światowej [6]. We wsi biskupiej w XIX w. rozwinął się niewielki ośrodek garncarski; Ruda Szczutkowska znana z istnienia dużych stawów, przy których od XVI w. czynna ruda żelaza i kuźnica oraz młyn, od XVII w. funkcjonował folwark z gorzelnią, założoną w XIX w. [7]. Wśród mieszkańców występowali dawniej Ukraińcy, Polacy i Żydzi [8].

Początkowo wieś o spornym obszarze, na którym w XV w. osadzono Łukawiec, a w XVI w. prawdopodobnie Bihale. Osada zajmuje wysoczyznę zamkniętą od zach. widłach Lubaczówki (pn.) i potoku Młaha (pd.); położona wzdłuż równoleżnikowej drogi, która od zach. styka się z głównym szlakiem łączącym pierwotnie Lwów z Lubaczowem przez Wielkie Oczy; złożona z głównej części o charakterze zbliżonym do łańcuchówki i z kilku części, z których ważniejsze: Mielniki, Onyszczaki, Prewedy, Ruda Szczutkowska, Sysaki (il. 1). W zach. części wsi usytuowana d. cerkiew gr.-kat., par., p. w. św. Dymitra (dr., 1904), ob. kaplica rzym.-kat., fil. [9]; przy pn. boku osady istniał niegdyś dwór z ogrodem oraz folwark (ob. PGR) [10].

Dawny zespół cerkiewny.

Położenie. Usytuowany na zach. krańcu głównej części wsi; zajmuje pn. krawędź rozległej wysoczyzny, stromo opadającej w dolinę Młahy, która nieco dalej na zach. wpada do Lubaczówki; od pn.-zach. góruje nad miejscem skrzyżowania głównego szlaku z drogą wiejską (il. 1).

Poprzednia i obecna świątynia orientowane, usytuowane w centralnej części płaskiej, zapewne sztucznie uformowanej terasy, ze stromo opadającymi zboczami od pn.-zach., pn. i pn.-wsch.; przy pd. boku stykają się lokalne drogi prowadzące z różnych części i przysiółków. Teren cmentarza przycerkiewnego obwiedziony ogrodzeniem, poprowadzonym w obrysie pierwotnie czworokąta, obecnie sześciokąta; w pn.-zach. narożu zlokalizowana wolnostojąca dzwonnica drewniana (il. 2-5).

Historia parafii. Data erekcji ruskiej organizacji parochialnej nieznana; pop wzmiankowany w rejestrze podatkowym w 1578 [11]. Fundacja parochii została odnowiona przez bp. Stanisława Siecińskiego na pocz. XVII w. [12] oraz przez bp. Wacława Hieronima Sierakowskiego, który w dokumencie wystawionym 3 lutego 1752 w Brzozowie, na prośbę o. Bazylego Szczutkowskiego, zatwierdził uposażenie w wysokości trzech ćwierci pola z przydatkami i wszystkimi wolnościami. Prawo to zostało oblatowane 15 maja 1758 w Przemyślu i zatwierdzone 4 lutego 1793 przez komisarza dóbr łukawieckich Stanisława Dysowicza [13]. Dochody diaka zostały zwiększone o pół ćwierci gruntów, nadanych 18 czerwca 1815, staraniem parocha ks. Jana Leontowicza, przez bp. Antoniego Gołaszewskiego [14]. Do k. XVIII w. cerkiew obsługiwana była przez dwóch parochów, później przez jednego [15].

W skład parochii obok właściwej osady z częściami i przysiółkami, wchodziła wieś Dąbrowa; do poł. l. 40 XX w. parochia należała do dekanatu lubaczowskiego, w obrębie eparchii przemyskiej [16].

A. Dawna cerkiew gr.-kat., par., p. w. św. Dymitra Męczennika.

Historia obiektu. Pierwsza znana cerkiew została wzniesiona z fundacji parafian; istniała w XVII w. [17]. Kolejna powstała w 1671 sumptem wiernych [18]. W 1743, 1780 i 1789 oraz na pocz. XIX w. zgłaszano konieczność dokonania reperacji budowli. Prace remontowe przeprowadzono przed 1825 [19]. Już w 1845 świątynia potrzebowała ponownego odnowienia; w tym czasie kolator zobowiązał się w deklaracji pisemnej do wymiany gontów na wiosnę 1846 [20]. W 1876 wnętrze częściowo pokryto malowidłami [21]. Na pocz. XX w. była jeszcze w dobrym stanie, pomimo tego, z powodu budowy w bezpośrednim sąsiedztwie nowej cerkwi, została rozebrana. Obecną świątynię wzniesiono w 1904 za parocha ks. Antoniego Jocewa, ze składek parafian, przy pomocy kolatora; poświecenia dokonał 7 listopada 1905 dziekan lubaczowski ks. Michał Kokurewicz [22]. Podczas działań wojennych w czerwcu 1915, dach na cerkwi został uszkodzony; zniszczenia wyceniono na sumę 200 koron [23]. W 1929 stan budowli określono jako dobry [24]. Po 1946 próbowano zamienić świątynię na magazyn; ostatecznie została przejęta na kaplicę filialną parafii rzym.-kat. w Łukawcu. Po 1959 stwierdzono istnienie nieznacznych zacieków i zagrzybienia. W poł. l. 60 obiekt wraz z dzwonnicą zaliczono do czwartej grupy zabytków. Znaczniejszy remont przeprowadzono na pocz. l. 90; w 1990 założono nowe ramy okienne, w 1991 wymieniono rynny, szalunek, który następnie pomalowano oraz zabudowano ganek (il. 7, 10-12). W tym czasie Wojewódzki Konserwator Zabytków w Przemyślu podjął starania o wpisanie cerkwi do rejestru zabytków [25].

Opis. Przedostatnia cerkiew była „malutka i zupełnie prymitywna, rodzaj chaty prostej” [26]; wzniesiona na planie trójdzielnym z większą nawą, wielobocznym prezbiterium i zapewne niewielkim babińcem, bez zakrystii; wokół obwiedziona była sobotami (il. 2). Wewnątrz występował chór, drewniana podłoga („pomost”), ściany częściowo pokrywała polichromia. Na jednej z belek podchórza wycięty był napis z datą: „1671”.

Do wnętrza prowadził jeden otwór wejściowy, z drzwiami na żelaznych zawiasach, z żelaznym zamkiem i wrzeciądzem. W nawie i prezbiterium znajdowały się po trzy okna, wszystkie z żelaznymi kratami.

Dachy pobite były gontem, zwieńczone trzema makowicami („wieżyczkami”) z żelaznymi krzyżami [27].

Obecna cerkiew drewniana, konstrukcji zrębowej, z podwaliną na kamiennej, otynkowanej podmurówce (wapień).

Założona na planie krzyża łacińskiego, w układzie treflowym, z zachowaniem trójdzielności; nawa na rzucie kwadratu, od pd. i pn. przedłużona o obszerne, prostokątne ramiona, zamknięte trójbocznie, przy nim od pd. i pn. krótsze, prostokątne zakrystie; babiniec na przedłużeniu nawy, prostokątny, przy nim od zach. niegdyś otwarty ganek, wsparty na czterech sfazowanych słupkach, obecnie zabudowany przedsionek, prostokątny, węższy. Zręby trzech głównych pomieszczeń, łącznie z bocznymi ramionami przy nawie, wysokie, na jednakowym poziomie (il. 6-14).

Wewnątrz babiniec otwarty do nawy niższym i nieco wyższym, prostokątnym prześwitem, zamknięty łukiem odcinkowym o nieco podwyższonej strzałce (il. 16); ramiona boczne otwarte do nawy na całej szerokości, górą zamknięte nadwieszonymi na bocznych ściankach dwoma łukami wspiętymi, stykającymi się po środku na wiszącym, ozdobnie wyciętym, czworobocznym słupku (il. 17, 18, 22); prezbiterium otwarte do nawy węższym i niższym, prostokątnym prześwitem, zamkniętym łukiem odcinkowym (il. 15). Podłoga drewniana, w babińcu, nawie i ramionach bocznych na jednakowym poziomie, wyższa w prezbiterium, z silnie wysuniętym stopniem w nawie. Nawa przekryta ośmiopołaciową kopułą zrębową, na wysokim tamburze z pendentywami, zwieńczona pozorną latarnią; w babińcu pozorne sklepienie kolebkowe o łuku odcinkowym, przechodzące w trójpołaciowe; w zakrystiach i przedsionku stopy płaskie. Chór muzyczny w babińcu, wsparty na dwóch słupkach, dzielących podchórze na trzy części, z których środkowa wydzielona za pomocą deskowego przepierzenia, tworzy wew. niski, zamknięty przedsionek, z trzema otworami przejściowymi; parapet chóru prosty z profilowanymi belkami parapetowymi, ze schodami dwubiegowymi w części pd. podchórza. Ściany w prezbiterium oraz częściowo w pd. ramieniu pomalowane na jednolity kolor; na sklepieniu prezbiterium wyobrażenie gwiaździstego nieba; na deskowych obramieniach łuków w prześwitach między babińcem, ramionami bocznymi a nawą, roślinna dekoracja patronowa; przedsionek obity boazerią.

Zewnątrz podwalina osłonięta wąską deską; ściany powyżej, szczyt babińca i tambur kopuły, oszalowane pionowo deskami z olistowaniem, niegdyś z arkadkowaniem (zachowane na zach. ściance babińca, elewacji pn. i wokół prezbiterium), obecnie częściowo zastąpione poziomą listwą; zwieńczone profilowanymi gzymsami (il. 23).

Otwory przejściowe prostokątne: 1. w przedsionku od zach., z drzwiami dwuskrzydłowymi, ramowymi z cementowymi stopniami i owalnym kamieniem (granit) od zew.; 2. w przedsionku od pd., z drzwiami jednoskrzydłowymi, ramowymi; 3. w babińcu od zach., z drzwiami dwuskrzydłowymi, klepkowymi z zamkiem skrzynkowym; 4. w części środkowej podchórza od wsch., z drzwiami dwuskrzydłowymi, ramowymi, górą przeszklonymi; 5. 6. w części środkowej podchórza od pd. i pn., z niskimi drzwiami jednoskrzydłowymi; 7. w pd. ramieniu przy nawie od zach., z drzwiami jednoskrzydłowymi, klepkowymi ze stopniami cementowymi od zew.; 8. w pd. zakrystii od pd., z drzwiami jednoskrzydłowymi, klepkowymi i kamiennymi stopniami od zew.; 9. 10. w prezbiterium do zakrystii pd. i pn., z drzwiami jednoskrzydłowymi. Otwory okienne prostokątne, zamknięte łukami półkolistymi, niegdyś z bogatymi, symetrycznymi podziałami, wydzielonymi przez wygięte szczebliny: w babińcu po jednym od pd. i pn.; w ramionach bocznych przy nawie i w prezbiterium po jednym na skośnych ściankach trójbocznych zamknięć; w tamburze, na osiach diagonalnych, po jednym, mniejszym oknie, które prostokątne, zamknięte łukiem odcinkowym; w babińcu od zach. mniejsze okno w formie prostokąta leżącego, zamknięte łukiem odcinkowym; w obu zakrystiach od wsch., po jednym oknie prostokątnym; we wszystkich oknach z wyjątkiem otworów w tamburze, osadzono proste, żelazne kraty.

Nad kopułą nawy smukła, obecnie pozorna latarnia, w kształcie ośmiobocznej wieżyczki posadowionej i zwieńczonej profilowanymi gzymsami, która przekryta daszkiem z nasadzonym hełmem cebulastym z wysokim pazdurem, zwieńczonym kulą i żelaznym krzyżem (il. 24); nad prezbiterium dach dwuspadowy, przechodzący w trójpołaciowy, na końcu kalenicy osadzona pozorna latarnia, złożona z ażurowej ośmiobocznej wieżyczki przeprutej arkadami, posadowionej na ogzymsowanym cokole i zwieńczonej hełmem cebulastym, z daszkiem podbitym gzymsami, zwieńczonym pazdurem, kulą i żelaznym krzyżem (il. 25); nad babińcem dach dwuspadowy z trójkątnym szczytem i daszkiem przyzbowym, z nasadzoną w pewnym oddaleniu od końca kalenicy, analogiczną jak poprzednio latarnią; nad zakrystiami dachy dwuspadowe; nad przedsionkiem zach. dwuspadowy ze szczytem, którego krawędzie ujęte ozdobnie wycinaną blachą. Dachy, połacie kopuły, pozorne latarnie – kryte blachą.

B. Dzwonnica.

Historia obiektu. Wzmiankowana w 1753 przy drugiej cerkwi. Już ok. 1780 zanotowano, że razem z parkanem „upada” [28]. Współcześnie istniejącą dzwonnicę wzniesiono zapewne przed 1825 z funduszy rządowych [29]. W 1845 była w dobrym stanie; w 1895 oraz przed 1903 została przebudowana, w 1920 ściany oszalowano deskami [30].

Od poł. XVIII w. istniały dwa dzwony; w 2 poł. l. 20 XX w. zakupiono dwa mniejsze. Większość zaginęła podczas ostatniej wojny. Obecnie funkcjonuje mała sygnaturka [31].

Opis. Pierwotna dzwonnica założona była z jednej poziomej belki („dyla”), wspartej zapewne na dwóch słupach [32].

Obecna wieża drewniana wzniesiona w konstrukcji słupowo-ramowej, z podwaliną wspartą w narożach na kamieniach granitowych.

Na planie kwadratu, jednokondygnacjowa o lekko nachylonych ścianach (il. 19, 21). Otwór przejściowy po środku ściany wsch., prostokątny, bez drzwi, z niewielkimi drewnianymi schodkami dwustopniowymi, obecnie zniszczonymi. Na węgarze pn. wycięta data: „1895”. Górą szerokie otwory dzwonowe, po jednym z każdego boku, ujęte w narożach mieczowaniem (il. 20).

Zewnątrz podwalina osłonięta deskowym fartuchem, wspartym na jej ostatkach; powyżej ściany oszalowane pionowo deskami, zwieńczone pod otworami i okapem dachu, profilowanymi gzymsami. Dach namiotowy zakończony pazdurem z prostym, żelaznym krzyżem, kryty blachą.

C. Otoczenie cerkwi.

Wokół placu przycerkiewnego, szczególnie wzdłuż wsch. i pn. boku, rosły liczne lipy, wycięte w 1990. W pn.-zach. narożu usytuowane dwa drewniane krzyże z: 1938 i 1980. Zabudowania plebańskie towarzyszyły świątyni od pd.-zach. (il. 3).

D. Ogrodzenie.

Od XVIII w. zespół cerkiewny obwiedziony był drewnianym parkanem, pozostającym przeważnie w złym lub średnim stanie (1780, 1825) [33]. W l. 80 XX w. założono metalową siatkę na murowanym fundamencie, z furtą i bramą w pd. boku.

Przypisy.

[1] Pochodzenie nazwy jednej z najstarszych miejscowości na terenie ziemi lubaczowskiej nie jest do końca wyjaśnione, chociaż próbuje się doszukać w określeniu „Szczutków” wyrazu „szczyt”, który oznacza drewnianą tarczę obronną. Według takiej koncepcji interesująca nas wieś byłaby osadą służebną, dostarczającą niezbędny element wyposażenia wojskowego na potrzeby najbliższego grodu, w tym przypadku Lubaczowa.

[2] A. Kakowski, Stan i potrzeby badań nad okresem rzymskim w rejonie lubaczowskim, [w:] RL, t. IV, 1990, s. 25; J. Machnik, J. Potocki, Badania archeologiczne w widłach Sanu i Tanwi w r. 1956. [w:] SA, t. V, 1959, s. 252; Machnik, Powiat lubaczowski w świetle badań archeologicznych, [w:] RL, t. I, 1967, s. 12.

[3] A. Janeczek, Osadnictwo pogranicza polsko-ruskiego. Województwo bełskie od schyłku XIV do początku XVII w., Warszawa 1993, s. 39; E. Szczerbiński, Rozwój sieci parafialnej na terenie archidiecezji z siedzibą w Lubaczowie, [w:] RT-K, R. 19, 1972, z. 4, s. 68. Wcześniejszą metryką na terenie lubaczowszczyzny może się poszczycić obok Szczutkowa jedynie Lubaczów i Młodów (zob. nr 19).

[4] J. Ataman, W. H. Sierakowski i jego rządy w diecezji przemyskiej, Warszawa 1936, s. 293; W. Sarna, Dzieje diecezji przemyskiej obrządku łacińskiego, cz. I, Episkopat przemyski o. ł., Przemyśl 1902, s. 209. Wieś należąca nieprzerwanie od XIV w. do włości kościelnych, bywała w ich obrębie – przez różnych autorów – rozmaicie rozdzielana. Według Maurycego Horna osada stanowiła w 1 poł. XVII w. uposażenie dominikanów bełskich (Zaburzenia wiejskie w starostwie lubaczowskim w latach 1600-1648, [w:] RP, t. IX, 1962, z. 2, s. 261-262), a Ewaryst Kuropatnicki odnotował tutaj w k. XVIII w. własność „wincentynów przemyskich” (Geografia albo Dokładne Opisanie Królestw Galicyi i Lodomeryi, Lwów 1856, s. 58). Twierdzenia powyższe jak na razie nie znajdują potwierdzenia w faktach, jednakże zasługują na uwagę i wymagają dokładniejszych studiów.

[5] Słownik geograficzny..., t. IX, 1888, s. 895; ŹD, t. XVIII, cz. 1, s. 249; Żer., t. III, s. 277-283. Linia graniczna między włością starościńską a plebańską – na odcinku Szczutkowa – biegła korytem Lubaczówki. W dziejach wsi główne miejsce zajmuje jednak ta jej część (zdecydowanie większa), która należała do dóbr biskupich; tam też znajduje się cerkiew parafialna.

[6] A. Filar, Gdy umilkły działa. Wspomnienia, Warszawa 1972, s. 313; Horn, op. cit. s. 256; zob. też historia cerkwi.

[7] Horn, Rzemiosło miejskie województwa bełskiego w 1 poł. XVII w., Wrocław 1966, s. 57; S. F. Gajerski, Źródła do dziejów południowo-wschodniej Polski w bibliotekach i archiwach Lwowa, [w:] SH, R. XX, 1977, z. 2, s. 301 przyp.16; Skorowidz Przemysłowo-Handlowy Królestwa Galicyi, Lwów 1906, s. 179, 245; K. Wolski, Lubaczów i okolice na przełomie XVIII i XIX w., [w:] RL, t. I, 1967, s. 54; Żer., op. cit., s. 278-279; zob. też przyp. 5.

[8] Szczutków z Rudą liczył w k. XVIII w. łącznie 457 mieszkańców, w tym 407 unitów, 42 łacinników i 8 żydów (Z. Budzyński, Ludność pogranicza polsko-ruskiego w drugiej połowie XVIII wieku, t. 2, Przemyśl-Rzeszów 1993, s. 350); do 1880 r. liczba ludności zwiększyła się i osiągnęła wówczas stan 717 osób, w tym 644 greckokatolików, 48 żydów i 25 rzymskokatolików (Słownik geograficzny..., t. XI, 1890, s. 870); wieś w 1921 r. zamieszkiwana była przez 1002 osoby, a w tej grupie przez 852 greckokatolików, 108 rzymskokatolików, 40 żydów i dwie osoby innych wyznań (Skorowidz miejscowości Rzeczpospolitej Polskiej, t. 13, województwo lwowskie, powiat cieszanowski, Warszawa 1924, s. 7).

[9] Początkowo Szczutków znajdował się w zasięgu parafii łacińskiej w Lubaczowie; następnie od 1754 r. na stałe znalazł się w granicach okręgu parafialnego w Łukawcu (ob. diecezja zamojsko-lubaczowska), zob. Szczerbiński, op. cit., s. 69.

[10] Zabudowania dworskie i folwarczne należały do dóbr lubaczowskich (zob. wyżej przyp. 5 oraz A Geod. w AP Przemyśl, sygn. 20, 21 „Mapa geodezyjna wsi Opaka w powiecie żółkiewskim”, 1854, skala 1:2880; J. Piórecki, Zabytkowe ogrody i parki województwa przemyskiego, Rzeszów 1989, s. 142).

[11] ŹD, t. XVIII, cz.1, s. 209. Ze względu na odległą metrykę wsi powstanie parochii ruskiej można byłoby odnieść do odległej przeszłości, tymczasem w 1531 r. źródła nie odnotowują jeszcze istnienia popa (ŹD, j. w., s. 248). Być może wszystkie trzy parochie klucza łukawieckiego powstały w przybliżonym czasie – dopiero w 3 ćw. XVI w. (zob. 2. Bihale, 21.I Łukawiec).

[12] Sarna, op. cit., s. 247.

[13] ABGK w AP Przemyśl, sygn. 33, „Wizytacja dekanatu lubaczowskiego”, 1761, k. 3; sygn. 34, „Wizytacja dekanatu lubaczowskiego”, 1775, k. 37; sygn. 35, „Wizytacja dekanatu lubaczowskiego”, ok. 1780, k. 41-42; sygn. 6332, „Szczutków, Inwentarz cerkiewny”, 1929, b. k.; Ataman, op. cit., s. 247, 296; K. Notz, Zabytki powiatu cieszanowskiego, ok. 1903, rkps w BN Warszawa, sygn. 5636, s. 79; Schematyzm GKE Przem.: 1879, s. 222; Słownik geograficzny..., op. cit.

[14] ABGK w AP Przemyśl, sygn. 407, „Visitatio canonica decanatus lubaczoviensis”, 1845, k. 52; Schematyzm GKE Przem.: 1879, j. w.

[15] Jak zanotowano w protokole powizytacyjnym z 1845 r.: „Memorabilia historica hujus parochiae są, iż żądnego z Duszstarowników od naydawniejszych czasów nie było w tey parafii Szczutków innego nazwiska prócz Leontowiczów” (cyt. z ABGK w AP Przemyśl, sygn. 407, „Visitatio...”, k. 53). Ostatni z rodu kapłanów szczutkowskich ks. Jan Leontowicz (zm. ok. 1842) pełnił jednocześnie funkcję dziekana lubaczowskiego (tamże, sygn. 1960, „Tabelle super statu parochiarum decanatum lubaczoviensis”, 1825, k. 339). Pomimo powyższych ustaleń, źródła notują Leontowiczów, dopiero ok. 1780 (tamże, sygn. 35, „Wizytacja...”; k. 42), wcześniej występowali parochowie „Basilius i Michael Nahaczowscy” (tamże, sygn. 32, „Wizytacja dekanatu lubaczowskiego”, 1743, k. 13, 54); pierwszy z nich w dokumencie Sierakowskiego z 1752 r. określany był zapewne jako „O. Wasilij Szczutkowskij Paroch Szczutkowa” (Schematyzm GKE Przem.: 1879, j. w.).

[16] Schematyzm GKE Przem.: 1836 s. 74, 1938/1939 s. 71. Zachodnie przysiółki Dąbrowy (Kornagi, Szutki), podlegały parochowi lubaczowskiemu (zob. nr 19.I).

[17] ABGK w AP Przemyśl, sygn. 33, „Wizytacja...”, k. 3. Jedynymi pamiątkami z okresu istnienia najstarszej cerkwi były księgi liturgiczne; wśród nich, na przełomie XIX i XX w., wyróżniał się triod pisany ręcznie przez księdza Fimeona, z lat 1621-1660, oraz ewangeliarz kupiony do cerkwi w 1659 r. przez Ławrientija Kaczmara, gospodarza ze Szczutkowa (Notz, Zabytki...; Schematyzm GKE Przem.: 1879, op. cit.).

[18] Rok budowy cerkwi widoczny był na belce podchórza. Podaje go większość spisów eparchialnych (Schematyzm GKE Przem.: 1825 s.124 – 1906 s.222, 1908 s.222 – 1913 s.239), a za nimi Tadeusz Spiss (Wykaz drewnianych kościołów i cerkwi w Galicji, Lwów 1913, s. 11) oraz Karol Notz (Zabytki...). W tekście wizytacji z 1743 r. stwierdza się, że powstała ona: „(...) lat temu osiemdziesiąt”, czyli dokładnie w 1672 r. (Cyt. z ABGK w AP Przemyśl, sygn. 32, „Wizytacja...”). Data powyższa niewiele odbiega od roku przyjętego na wstępie. Natomiast znacznie różni się od niego termin podany w notce o ówczesnej cerkwi zamieszczonej w schematyzmie z 1879 r. (op. cit.), a ostatnio przypomnianej przez Ołeha Iwanusiwa (Cerkwa w rujini, St. Catharines 1987, s. 251); jest to rok 1668, o którym nic pewnego nie możemy powiedzieć.

[19] ABGK w AP Przemyśl, sygn. 33, „Wizytacja...”; sygn. 35, „Wizytacja...”; sygn. 304, „Visitatio canonica decanatus lubaczoviensis”, 1789, k. 4, 1815 k. 85-88; sygn. 1960, „Tabelle...”, 1825, k. 339.

[20] Tamże, sygn. 407, „Visitatio...”, k. 50. Wizytator miał nadzieję, że przewidywana naprawa dokona się bez interwencji władz cyrkularnych. Należy przypuszczać, iż wcześniej przy podobnych okazjach dochodziło do zadrażnień między parochem, wspieranym przez cyrkuł, a kolatorem.

[21] Schematyzm GKE Przem.: 1879, op. cit.

[22] ABGK w AP Przemyśl, sygn. 6332, „Szczutków. Inwentarz...”; Schematyzm GKE Przem.: 1907 s. 195, 1914 s.178 – 1938/1939 s. 71; Spis zabytków architektury i budownictwa województwa przemyskiego, Przemyśl 1984, s. 23.

[23] ABGK w AP Przemyśl, sygn. 5483, „Wykaz cerkwi i budynków zniszczonych podczas wojny”, 1916, k. 166; sygn. 5488, „Wykaz cerkwi i budynków zniszczonych podczas wojny”, 1917, k. 23, 331.

[24] Tamże, sygn. 6332, „Szczutków. Inwentarz...”.

[25] A PSOZ w Przemyślu: „Karta zielona” cerkwi w Szczutkowie, inwent. B. Kleszczyńska, S. Gumiński, 1959, oraz teczka obiektu; Spis zabytków architektury i budownictwa, pod red. K. Malinowskiego, [w:] BM i OZ, Seria A, T. 1, Warszawa 1964, s. 468; wykorzystano również relacje Krystyny Maź ze Szczutkowa.

[26] Cyt. z Notz, Zabytki..., s. 79.

[27] ABGK w AP Przemyśl, sygn. 32, „Wizytacja...”; sygn. 34, „Wizytacja...”; sygn. 35, „Wizytacja...”; sygn. 407, „Visitatio...”; Notz, Zabytki...; Schematyzm GKE Przem.: 1879, op. cit.; Słownik geograficzny..., op. cit. Zgodnie z informacjami uzyskanymi od mieszkańców wsi, niejaki Gancarz, chłop ze Szczutkowa, w trakcie rozbiórki cerkwi nie dopuścił do wyrzucenia żelaznego krzyża wieńczącego nawę i postawił go na granicy swojego pola w Rudzie Szczutkowskiej. Jako krzyż przydrożny zabytek ten istniał jeszcze w okresie po zakończeniu ostatniej wojny.

[28] ABGK w AP Przemyśl, sygn. 32, „Wizytacja...”; sygn. 35, „Wizytacja...”.

[29] Okres powstania obecnej dzwonnicy nie daje się jednoznacznie ustalić na podstawie dostępnych źródeł. W tekście wizytacji z 1825 r. mówi się stosunkowo dożo o dokonanej wówczas reperacji (tamże, sygn. 1960, „Tabelle...”, 1825, k. 339). Przypuszczamy, iż za pieniądze gubernialne wzniesiono wówczas nowy obiekt. Na 1 ćw. XIX w. wskazywałaby bliska analogia naszej wieży do nieistniejącej już wówczas dzwonnicy w pobliskich Bihalach, zbudowanej w 1821 r. (zob. nr 2). W pierwszych latach naszego wieku dzwonnica szczutkowska określana była już jako „stara” (Notz, Zabytki...), a w 1929 r. była „postawiona dawno”, tak, że wierni nie pamiętali dokładnie w jakim czasie powstała (ABGK w AP Przemyśl, sygn. 6332. „Szczutków. Inwentarz...”. We współczesnych publikacjach zapewne ze względu na „nowoczesną” sylwetkę (kilka razy później przekształconą), przyjmuje się dla niej niezbyt odległą metrykę; Andrzej Saładiak (Pamiątki i zabytki kultury ukraińskiej w Polsce, Warszawa 1993, s. 286) przyjmuje, że postawiona była na przełomie XIX i XX w., a w Spisie zabytków architektury i budownictwa województwa przemyskiego z 1984 r. (s. 23), określono ją jako obiekt dwudziestowieczny.