Cmentarz żydowski w Lubaczowie. (Bogdan Lisze)

Około 1987 roku postanowiłem po raz pierwszy odwiedzić cmentarz żydowski w Lubaczowie. Nie spodziewałem się, że będę go odwiedzał tak często.

Cmentarz żydowski w Lubaczowie należy do bardzo ciekawych obiektów tego typu. Znajduje się tu ponad 1800 zachowanych macew, kilka z nich pochodzi z XVIII wieku. Na niektórych macewach zachowały się ślady polichromii.

Dostępność: Obiekt całoroczny

Udogodnienia i usługi

Uwagi: Cmentarz znajduje się niedaleko od centrum, przy ul. Kościuszki (ulica prowadząca w kierunku Horyńca), w bezpośrednim sąsiedztwie cmentarza katolickiego. Oba oficjalne wejścia - dwuskrzydłowa, zadaszona brama (ohel) i niewielka furtka, narożnik północno-zachodni - są zamknięte. Dotarcie bezpośrednio na teren kirkutu jest możliwe z cmentarza katolickiego, otwieranego przejścia w ogrodzeniu z siatki należy szukać w pobliżu domu pogrzebowego.Wszelkie dodatkowe informacje pod numerem telefonu 506260698.

Brama cmentarza, zdjęcie ze zbiorów Jad Waszem, stan z 1965 roku.

Cmentarz jak informuje Biuletyn Żydowski na rok 1939, pochodzi z pierwszej połowy XVI w. W czasie II wojny światowej Lubaczów przez około 20 miesięcy był okupowany przez Rosjan i głównie dzięki temu nie podzielił losu cmentarzy, które znajdowały się w tym czasie w Generalnej Guberni (Narol, Cieszanów) – gdzie macewy zostały sprofanowane i posłużyły do utwardzenia dróg.

Po pierwszym sprzątaniu cmentarza (wiosna 2003), w którym pomagali mi harcerze miejscowego Liceum Ogólnokształcącego doliczyliśmy się 1600 kamieni.

W ostatniej dekadzie 2004 roku wykonaliśmy następne sprzątanie połączone z wycinką krzaków i zbędnych drzew, ta akcja ujawniła kolejne kamienie, na dzień dzisiejszy jest ponad 1800 sztuk. Praca ta możliwa była dodatkowo dzięki pomocy finansowej Neila Holtza z Nowego Jorku i Łukasza Kornela Biedki z Warszawy.

Wiosną 2005 częściowo wykosiłem cmentarz, wszelkie śmieci w ramach "Sprzątania Świata" pozbierali uczniowie Gimnazjum nr 1 w Lubaczowie.

Wielokrotne próby zaproszenia rabina Schudricha na teren powiatu lubaczowskiego w celu sprawdzenia kondycji pozostałości zabytków kultury żydowskiej w rejonie mojego działania, został zrealizowany 21 maja 2009 r. Były też jak widać, osoby towarzyszące; ( http://www.sztetl.org.pl/pl/video/57/ )Yale Reisner, Jewish Genealogy & Family Heritage Center, redaktor amerykańskiej gazety (w tej chwili nie pamiętam jego nazwiska) Aleksander Wąsowicz - operator kamery, no i ja. Pokazałem cmentarze w Wielkich Oczach (tu także odwiedziny zrujnowanej synagogi), Lubaczowie, Cieszanowie (oględziny synagogi) i cmentarz w Narolu.

2016-05-10 Dzięki dalszemu zainteresowaniu potomków Joe Reinfelda (Steven Greenberg, Patricia Reinfeld-Kolodny), trwają prace nad kolejnym etapem sprzątania cmentarza.

Poniżej zamieszczam zdjęcia z ostatnich akcji oraz film, który można obejrzeć pod adresem; https://www.facebook.com/groups/896568763733199/permalink/1087396897983717/

Cmentarz przed czyszczeniem.2016-05-06, fot. Bogdan Lisze

Cmentarz w trakcie czyszczenia 2016-05-10, foto; Bogdan Lisze

5/1 i 5/2

5/3

5/4

5/5

Photo: Bogdan Lisze
5/6
Debora and Leisor MANBER. She died on Feb 13th 1926. He died on July 2nd 1926.